قواعد تعمیر و نگهداری الکتروموتورها

مقدمه ای برای تعمیر و نگهداری الکتروموتور

موتور به منظور جلوگیری از خرابی و طولانی تر شدن طول عمر خود نیاز به تعمیر و نگهداری الکتروموتور به صورت منظم دارد. معمولا گفته می شود که موتورها و قطعات آنها بایستی هر 6 ماه تست و در صورت نیاز سرویس و تعمیر شوند. فقط در این صورت است که نگهداشتن طول عمر مفید و راندمان موتور ممکن می شود. آیا تعمیر و نگهداری قواعد و اصول خاصی دارد؟ چه کنیم تا طول عمر مفید تری داشته باشیم؟ به شما اطمینان می دهیم با خوانش این مقاله، خلاصه ای از قواعد و اصول تعمیر و نگهداری الکتروموتورها را به خوبی بیاموزید.

در زمینه تعمیر و نگهداری الکتروموتور مقالات متعددی در وبسایت موتور درایو منتشر کرده ایم. که مطالعه موارد زیر توصیه می شود.

شکل شماره (1) :عواملی که بر اثر عدم تعمیر و نگهداری مناسب بر طول عمر موتور تاثیر می گذارند.

تعمیر و نگهداری الکتروموتور و یا موتور القایی یک برنامه تعمیر و نگهداری که به خوبی و با دقت طراحی شده است هنگامی که درست استفاده شود می تواند به صورت خلاصه شامل موارد زیر باشد؛

1. نگهداری پیشگیرانه
2. نگهداری پیشگویانه
3. تعمیر و نگهداری واکنشی (Reactive)

1- نگهداری پیشگیرانه موتور

هدف از این نوع نگهداری جلوگیری از ایجاد مشکلات حین عملکرد و اطمینان یافتن از این که موتور به طور مستمر در حالت معمولی یک کارکرد قابل اطمینان را تامین می کند، است. نگهداری پیشگیرانه بخشی از نگهداری برنامه ریزی شده کل سیستم است.

شکل شماره (2) : نگهداری پیشگیرانه موتور

2- نگهداری پیشگویانه موتور

هدف از این نوع نگهداری موتور، رسیدن به این مساله است که اطمینان یابیم نوع صحیح نگهداری در زمان صحیح انجام می شود. به منظور تعیین کردن این دو پارامتر، نیاز داریم عملکرد موتور را به صورت پیوسته و منظم پایش کرده و مشکل را قبل از آنکه واقعا رخ بدهد شناسایی کنیم.

3- تعمیر و نگهداری واکنشی (Reactive)

هدف اصلی از این نوع نگهداری، تعمیر و جایگزینی موتور در هنگام رخداد خرابی است. تعمیر و نگهداری راکتیو (انفعالی) به عنوان تعمیر و نگهداری از کار افتادگی نیز شناخته می شود، در این نوع فعالیت هیچ نوع سرویس یا اندازه گیری های منظم انجام نمی شود.

نگهداری پیشگیرانه

نکاتی پیرامون تعمیرات و نگهداری پیشگیرانه

از کار افتادگی دستگاههای صنعتی بسیار پر هزینه است، بدلیل اینکه اگر قسمتی از فرآیند از کار بیفتد کل فرآیند متوقف خواهد شد. نگهداری پیشگیرانه موتور با یک مبنای منظم می تواند کمک کند که از خرابی موتور جلوگیری شود و در نتیجه از توقف ناخواسته خط تولید جلوگیری خواهد شد. در پاراگراف های بعدی برخی از ارکان مهم تعمیر و نگهداری پیشگیرانه در الکتروموتورها معرفی و بررسی خواهد شد.

شکل شماره (3) : انجام آزمونهایی برای تعمیر و نگهداری پیشگیرانه الکتروموتور

اقداماتی برای انجام تعمیر و نگهداری پیشگیرانه

1- تهویه موتور

اگر موتور در محیطی با تهویه کم و محدود نصب و بهره برداری شده باشد، ممکن است دمای موتور به دماهای بالایی برسد که می تواند به عایق بندی موتور و گریس یاتاقان آسیب بزند. و گرد و خاک و آلودگی ها نیز می توانند باعث گرفتگی و مسدود شدن سوراخها و مجاری تهویه موتور گردند.

از اینرو، به منظور جلوگیری از افزایش دمای بیش از اندازه موتور، مهم و حیاتی است که آلودگی ها به صورت منظم از محل های تهویه هوا زدوده شوند. با اینکه موتورها حفاظت شده اند، خیلی مهم است که موتورها را در جایی با تهویه دایمی نصب کنیم به گونه ای که دماهای زیاد به عایق و یاتاقانهای آن آسیب نزند. به هر مقدار که موتور خنک تر کار کند، طول عمر آن نیز افزایش می یابد. بنابراین، سرپوش فن و پره های خنک کننده بایستی حتی الامکان تمیز شوند.

شکل شماره (4) : گردوخاک و کثافات اغلب معابر تهویه را مسدود می کنند.

2- رطوبت و چگالش (condensation)

در موتور محفظه بسته با IP55، بخار آب ممکن است چگالیده شده و به مایع تبدیل شود و در نتیجه به سیم پیچها و یاتاقانهای موتور برسد. از این رو، در این نوع موتور، دمای موتور همواره گرمتر از دمای محیط مجاور در حالت پایدار باشد. این کار را می توان با راه حل دیگری مانند برداشتن درپوش تخلیه انجام داد که اجازه خواهد داد میعانات آب از موتور خارج شوند.

توجه: برداشتن درپوش تخلیه درجه حفاظت موتور را از IP55 به IP44 تقلیل خواهد داد.

شکل شماره (5) : استاتور تجهیز شده با المنت گرم کننده برای ممانعت از مشکلات میعان.

3- اتصالات شل (Loose connections)

تمامی اتصالات الکتریکی باید سفت و محکم با گشتاور توصیه شده بسته شوند. خزش در پیچها و سیکلهای کاری معمولا باعث باز شدن اتصالات می گردد. فیوزها، اتصالات کابلها، کنتاکتورها و مدار شکن ها اغلب در معرض شل شدن اتصالاتشان هستند و بایستی به صورت منظم چک شوند.

شکل شماره (6) :تمام اتصالات الکتریکی باید سفت و محکم باشند.

4- عدم تعادل ولتاژ و جریان

عدم تعادل ولتاژ و جریان مطمئنا یکی ازحوزه های نگرانی است و مقادیر آنها به منظور جلوگیری از ایجاد مشکل در موتور بایستی مرتبا چک شود. عدم تعادل ولتاژ هنگامی رخ می دهد که دامنه ولتاژهای سه فاز متفاوت از همدیگر است. عدم تعادل ولتاژ باعث عدم تعادل جریان نیز می شود.

این مساله باعث انواع مختلفی از مشکلات می شود. لرزش، گشتاور ضربانی و افزایش دمای بیش از حد سیم پیچ یکی یا چند فاز، از آن جمله آنها است. عدم تعادل ولتاژ منجر به کاهش راندمان موتور و کوتاهتر شدن عمر آن می شود.

عدم تعادل ولتاژ مطابق رابطه زیر قابل محاسبه است؛

5- کم بودن و اضافه بودن ولتاژ

کم و اضافه بودن ولتاژ، عایق های استاتور موتور را فرسوده می کند. کم بودن ولتاژ در عایق ها تنش حرارتی ایجاد می کند.

در ولتاژهای پایین تر، موتور در راندمانی کمتر از بار کامل خود کار می کند، داغتر کار کرده، دارای لغزش بزرگتر بوده، گشتاور کمتری تولید کرده و احتمالا طول عمر کوتاهتری خواهد داشت.

معولا، موتورهای القایی قادر به تحمل شرایط اضافه ولتاژ هستند. اما، اضافه ولتاژهای شدید ممکن است باعث اتصال کوتاه حلقه های سیم پیچها، اتصال فاز به فاز یا اتصال فاز به زمین شود. که این اتصال کوتاه، بین فازها یا بین فازها و بدنه می باشد.

شکل شماره (7) :عمده دلایل خرابی و آسیب به موتورها، مطابق با تحقیقات انجام شده توسط Electrical Research Association, USA

در حال حاضر، یاتاقان ها اجزایی در موتورها هستند که بیش از همه در معرض فرسایش قرار دارند. به دلیل اینکه به مرور زمان با افزایش راندمان موتورها، سیستم عایقی کمتر در معرض دماهای زیاد و بالا قرار دارد. خطا و خرابی عمده ایجاد شده اتصال کوتاه نیست بلکه صدای نامطلوب یاتاقان ها و خرابی آن ها است.

از این رو، هنگام اجرای تعمیر و نگهداری پیشگیرانه بر روی موتور، جایگزینی و نگهداری یاتاقان ها در عمل از فاکتورهای مهم است.

شکل شماره (8) : دلایل خرابی در بلبرینگهای غلطکی

باید به این نکته توجه کرد که تنها 1% از بلبرینگ های غلطکی به عمر مورد نظر می رسند.

برخی از یاتاقان ها به عنوان یاتاقان های گریس کاری شده برای کل عمر یا یاتاقان های بدون نیاز به نگهداری معرفی و وارد بازار شده اند. اما، این کلمات گمراه کننده هستند. اینها دلیل بر این نیستند که یاتاقان ها اصلا نیاز به نگهداری ندارند. یاتاقان های گریس کاری شده برای کل عمر یا یاتاقانهای بدون نیاز به نگهداری نیز سرانجام بایستی تعویض گردند. زمان آن بستگی به دو عامل طول عمر یاتاقانها (L_10h) و بر طول عمر گریس مورد استفاده برای روانسازی (F_10h) دارد.

توجه: طول عمر یاتاقان ها بین 16000 تا 40000 ساعت یا بیشتر متغیر است. طول عمر گریس معمولا تحت شرایط کاری عادی حداقل 40000 ساعت است.

طول عمر یاتاقان

طول عمر یاتاقان ها بر اساس خستگی و پیری مواد در صورتی که مقدار بار و سرعت عملیاتی موتور را بدانیم قابل محاسبه است. برای صحت این محاسبات لازم است یاتاقان بدرستی نصب و روغن کاری شده باشد. محاسبات شرایط کاری تعریف نشده و مضر را در نظر نمی گیرد.

روانکاری یاتاقانها

یاتاقانها در موتورهای استاندارد معمولا با گریس روانکاری می شوند به دو طریق یا یک بار(برای تمام عمر گریس خورده) که این گروه قابل گریس کاری مجدد نیستند، یا آنها ممکن است از طریق گریس خور یاتاقان قابلیت روانکاری و اعمال گریس مجدد را داشته باشند. در این زمینه مقاله ” روغن یا گریس در روانکاری الکتروموتورها “

عمده دلایل خرابی زودهنگام یاتاقانها موارد زیر هستند؛

1. نصب اشتباه
2. آلودگی
3. جابجایی نادرست
4. نگهداری نادرست
5. عدم روانکاری یا روانکاری نادرست (روانساز خیلی کهنه، مقدار نادرست روانکار، آلودگی در روانکار و غیره)

نظافت

موتور بایستی تمیز نگهداری شود، عاری از گرد و غبار، خاک و شن و روغن باشد. برای تمیزکاری باید از برسهای نرم یا کهنه های کتان تمیز استفاده کرد. برای حذف گرد و غیار غیر ساینده از کاور فن و انباشت کثافت بر روی فن و پره های خنک کن باید از جریان هوای فشرده استفاده کرد.

جعبه ترمینالهای موتور که با درجه حفاظت IP55 منطبق شده اند بایستی نظافت شوند. ترمینالهای آنها باید عاری از اکسیداسیون بوده و از لحاظ مکانیکی در شرایط خوبی باشند. و تمام فضای استفاده نشده در آن عاری از گرد وغبار باشد. برای استفاده تحت شرایط محیطی نامساعد موتورهای با حفاظت IP(W) 55 توصیه شده است.

خلاصه ای کوتاه و مفید درباره تعمیر و نگهداری الکتروموتور

موتور به منظور جلوگیری از خرابی و جلوگیری از نیاز زودهنگام به خرید الکتروموتور جدید نیاز به تعمیر و نگهداری منظم دارد. قواعد تعمیر و نگهداری در سه تیپ کلی؛ نگهداری پیشگیرانه، نگهداری پیشگویانه، تعمیر و نگهداری واکنشی (Reactive) دسته بندی شده است.

در نگهداری پیشگیرانه اقداماتی همچون؛ تنظیف تهویه موتور، کاهش رطوبت بواسطه برداشتن درپوش موتور، چک کردن اتصالات و محکم کردن اتصالات شل، چک کردن تعادل ولتاژ و جریان، چک کردن ولتاژ، محاسبه طول عمر یاتاقان، روانکاری یاتاقان ها، نگهداری تمیز از موتور.

.اگر شما نیز تجربه و نظریاتی در این باره دارید، با ما به اشتراک بگذارید

مرجع؛   electrical-engineering-portal.com