مقدمه

وقتی که یک الکتروموتور تک فاز خراب شده باشد معمولا مشکل است که فقط با دیدن ظاهر آن پی به مشکل ببریم. یک موتور که در انبار وجود دارد بدون توجه به ظاهر آن ممکن است کار کند یا نکند. برای تست موتور تک فاز چه باید کرد؟ در این مقاله به شما آموزش می دهیم با تست دقیق و فنی و در عین حال ایمن، چگونه از سلامت و یا خرابی موتور تک فاز آگاه شویم. همچنین مقالات زیر نیز در مورد تست انواع الکتروموتور و خازن می باشد. قبل از خرید الکتروموتور آنها را مطالعه کنید.

– تشخیص سربندی موتور تکفاز در ۴ مرحله
– روش تست موتور DC به صورت عملی همراه ویدئو
– تست سیم پیچ موتور سه فاز با اهم متر
– تست خازنهای الکتروموتور تکفاز در چهار مرحله

نحوه تست موتور تکفاز

وقتی که یک الکتروموتور تک فاز خراب شده باشد معمولا مشکل است که فقط با دیدن ظاهر آن پی به مشکل ببریم. یک موتور که در انبار وجود دارد بدون توجه به ظاهر آن ممکن است کار کند یا نکند. یک بازبینی سریع با استفاده از اهم متر می تواند انجام شود، اما قبل از اینکه از موتور استفاده شود اطلاعات بسیار زیادی باید جمع آوری و سنجیده شود.

در حین وارسی و بازدید موتور هیچگاه به برق نیاز نیست از این رو در تمامی مراحل زیر در حالتی که موتور قبلا به برق وصل شده است موتور را به صورت ایمن از برق جدا کنید. در این مقاله به طور مفصل و تصویری نحوه تست موتور تک فاز را می آموزید.

ویدئوی نحوه عیب یابی و تست موتور تکفاز

در زمینه عیب یابی و تست موتور تکفاز یک ویدئوی زبان انگلیسی داریم که در موسسه موتور درایو ترجمه و به صورت حرفه ای ویرایش و زیرنویس شده است. (مدت زمان ویدئو 6:22 دقیقه و حجم آن در کیفیت 480P تقریبا 26 مگابایت می باشد) این ویدئوی جذاب را از دست ندهید.

 

قسمت اول: بیرون موتور را چک کنید

جهت انجام عیب یابی و تست موتور تکفاز بندهای زیر را دنبال کنید؛

1- بیرون موتور تکفاز را چک کنید. اگر موتور در قسمتهای بیرونی خود دارای هر گونه خرابی به شرح زیر باشد. ممکن است مشکلی وجود داشته باشد که بدلیل اضافه بارهای پیشین یا کاربری نامناسب یا هر دو عمر موتور کاهش یابد.

به بندهای زیر توجه کنید؛

• سوراخهای نصب جا پیچ یا پایه شکسته باشد.
• رنگ موتور تک فاز در وسط آن تغییر پیدا کرده باشد (نشان دهنده حرارت اضافی است)
• مشاهده آلودگی و اجسام خارجی متفرقه که بر روی سیم پیچ موتور تک فاز افتاده یا ریخته باشد از طریق سوراخهای موجود در محفظه موتور.

2- پلاک نامی موتور تک فاز را چک کنید. پلاک نامی یک فلز یا لیبل و برچسپ بادوام می باشد که بر روی استاتور یا محفظه موتور (Frame) آن پرچ یا چسپانده شده است. اطلاعات بسیار مهمی درباره موتور تک فاز در این لیبل موجود است. بدون آن، خیلی مشکل خواهد بود که بفهمیم برای کار مورد نظر ما مناسب است یا خیر. (در این زمینه نحوه خواندن پلاک موتور القایی را ببینید)

اطلاعات نوعی که بر روی اغلب موتورها وجود دارد شامل موارد زیر است؛ (بر روی برخی موتورها اطلاعات اضافی دیگری درج شده است)

• نام تولید کننده – نام شرکت تولید کننده موتور تک فاز درج شده است.
• مدل و شماره سریال – اطلاعاتی که به طور دقیق موتور تک فاز شما را شناسایی می کند.
• RPM – سرعت دوران روتور موتور تک فاز را در یک دقیقه نشان می دهد.
• اسب بخار یا کیلووات – توان خروجی که موتور تک فاز می تواند تحویل دهد را نشان می دهد.
• دیاگرام سربندی – چگونه به ولتاژها و سرعتهای مختلف متصل شود و چگونه دوران موتور تک فاز برعکس گردد.
• ولتاژ – ولتاژ و فاز مورد نیاز موتور تک فاز را نشان می دهد.
• جریان – جریان مورد نیاز موتور تک فاز
• سبک و نوع فریم – ابعاد فیزیکی و نحوه نصب موتور تک فاز
• نوع IP -نشان دهنده درجه حفاظت موتور در مقابل نفوذ آب و گرد و خاک

قسمت دوم: یاتاقانهای موتور تک فاز را بررسی کنید.

بندهای زیر را دنبال کنید.

1- شروع کنید به وارسی یاتاقانها (بلبرینگهای) موتور تک فاز. خیلی از دلایل خرابی موتورها با خرابی بلبرینگ ها رخ می دهد. یاتاقانها به شفت یا مجموعه روتور کامل اجازه می دهند که با آزادی و به صورت نرم در فریم بچرخند. یاتاقانها در در هر دو انتهای موتور که گهگاه محفظه یاتاقان (جای بلبرینگ) نیز نامیده می شود قرار دارند.

انواع مختلفی از یاتاقانها استفاده می شوند. دو نوع خیلی رایج یاتاقان لغزشی ( بوش ) آلیاژ برنج و بلبرینگهای فولادی هستند. برخی از آنها متعلقاتی برای روغن کاری دارند و بقیه به صورت دایمی روغنکاری شده و بدون نیاز به نگهداری هستند.

2- انجام وارسی و چک کردن یاتاقانها.برای بررسی سریع و سرسری یاتاقانها، موتور تک فاز را بر روی یک سطح سخت قرار داده و یک دست خودتان را بر روی موتور بگذارید. و شفت/روتور را با دست دیگر بچرخانید، بدقت نگاه کنید، حس کنید و گوش بدهید به هر علائمی از سایش، خرد شدن فلز، یا ناهمواری گردش روتور. روتور باید آهسته و بیصدا، به طور آزاد و به نرمی بچرخد.

3- در مرحله بعدی شفت را به سمت بیرون و داخل فریم بکشید و هل دهید. یک مقدار حرکت کوچک بداخل یا برون (برای انواع مختلف و اغلب موتورهای تک فاز خانگی با کسری از اسب بخار باید کمتر از 3 میلیمتر ی و در همین حدود) پذیرفته شده است. اما هر چه به مقدار صفر نزدیکتر باشد بهتر است. یک موتور تک فاز که مشکل مرتبط با یاتاقان دارد وقتی که کار می کند و می چرخد صدا دارد، یاتاقانها خیلی گرم شده و به طور بالقوه در نهایت خراب خواهند شد.

 قسمت سوم: چک کردن سیم پیچی

بندهای زیر را دنبال کنید؛

1- سیم پیچ را از نظر اتصال کوتاه به بدنه (Frame) چک کنید. اغلب موتورهای با کاربرد در لوازم خانگی در صورتی که سیم پیچ آنها اتصال کوتاه شده باشد کار نخواهند کرد و احتمال دارد فیوز قطع کرده و یا مدار شکن در همان لحظه باز شود. (در برخی از سیستمها که سیم کشی زمین نشده است موتور تک فاز با سیم پیچ اتصال کوتاه شده ممکن است کار بکند یا احتمال دارد فیوز یا مدار شکن برق را قطع بکند)

2- از یک اهم متر برای بررسی مقدار مقاومت اهمی استفاده کنید. با یک مولتی متر تنظیمات و پروبها را بر روی اندازه گیری مقاومت اهمی تنظیم کنید. پروبها را در سوکت مناسب قرار دهید.معمولا سوکتهای COM و اهم هستند. (در صورت نیاز راهنمای استفاده از مولتی متر را مطالعه کنید). بالاترین رنج مقیاس را انتخاب کنید(R X 1000یا مشابه آن) اهم را با اتصال پروبهای اندازه گیری به یکدیگر صفر کنید،(جهت تنظیم).

اگر ممکن است سوزن عقربه را در نقطه صفر تنظیم کنید (برای اهم مترهای آنالوگ). مکان اتصال زمین فریم را پیدا کنید. (معمولا سبز رنگ و نشان زمین دارد) و یا هر قسمت فلزی از فریم (اگر نیاز به اتصال خوب با فلز فریم می باشد قسمتی از رنگ سطح فریم را بخراشید). یکی از پروبهای آزمون را بر روی آن نقطه فشرده و پروب دیگر را به هر کدام از سر سیمهای خروجی از موتور تک فاز وصل کنید، به طور ایده آل، مولتی متر بایستی به طور آشکار بالاترین مقاومت خود را نشان دهد. مطمئن شوید که بدن شما قسمتهای فلزی موتور تک فاز تحت آزمون را لمس نکرده باشد. (مقاومت بدن ازمون را به خطا خواهد انداخت)

• پس از انجام آزمون، دستگاه اهم متر باید همیشه مقدار مقاومتی در محدوده مگا اهم نشان دهد. بعضی اوقات، مقدار مقاومت به مقدار چند صد هزار اهم نیز می رسد. ممکن است قابل قبول باشد اما هر چقدر این مقاومت بیشتر باشد بهتر است. مقاومت زیر 500 کیلو اهم مردود است.
• بسیاری از مولتی مترهای دیجیتال امکان تنظیم نقطه صفر ندارند و مرحله تنظیم کردن نقطه صفر در این مولتی مترها بی معنا است.

3- بررسی کنید که سیم پیچ ها مدار باز نبوده و یا نسوخته باشند. بسیاری از موتورهای تک فاز و سه فازی که مستقیما با ولتاژ خط راه اندازی می شوند (مورد استفاده در کاربردهای خانگی و کاربری های صنعتی به ترتیب) به سادگی می توانند با استفاده از اهم متر در رنج پایین اندازه گیری اهم متر (R x 1) چک و بررسی شوند. مجددا نقطه صفر اهم متر را تنظیم کنید، و مقاومت بین سر سیمهای مختلف موتور تک فاز را اندازه گیری کنید. در این حالت، از دیاگرام اتصالات سیم بندی موجود در موتور تک فاز کمک بگیرید تا مطمئن شوید که به درستی سر و ته هر سیم پیچ را اندازه گیری می کنید.

ظاهر سوخته سیم پیچ یک الکتروموتور

• به استثنای مقاومت های خیلی کم و نزدیک به صفر، مقاومت کم چند اهمی معمولا تک رقمی مورد انتظار ما از یک سیم پیچی سالم است. مظمئن شوید که پروبها درست متصل شده و به بدنه وصل نشده باشند. در این حالت مقدار قرائت اهم متر درست نخواهد بود. مقادیر بیشتر از این اعداد بیانگراحتمال وجود مشکل است و مقادیر مقاومت اهمی خیلی بالا نشان دهنده این است که سیم پیچی آسیب دیده و مدار باز شده است. یک موتور تک فاز با مقاومت زیاد کار نخواهد کرد.

قسمت چهارم: عیب یابی بقیه عوامل بالقوه خرابی

1- خازن استارت و دائم کار که برای راه اندازی و کارکرد دائم در برخی از موتورهای تک فاز مورد استفاده هستند را در صورت موجود بودن بر روی موتور بررسی کنید. بیشتر خازنها برای حفاظت در مقابل آسیب دیدگی توسط یک پوشش فلزی یا پلاستیکی بر روی قسمت خارجی موتور تک فاز محافظت شده اند. محفظه نگهدارنده خازن برای دسترسی به خازن جهت بازدید و تست آن بایستی برداشته یا باز شود. یک بازرسی چشمی ممکن است نشت کردن روغن را از پوسته خازن نشان دهد، تورم و بادکردگی پوسته خازن، یا هر گونه سوراخ در پوسته،بوی سوختگی یا دود زدگی – همه عوامل یالقوه خرابی هستند.

• بررسی کردن خازن از نظر الکتریکی می تواند توسط یک اهم متر انجام شود. پروبهای تست را بر روی ترمینالهای خازن وصل کنید، مقاومت باید از مقداری کوچک شروع شود و رفته رفته با تحویل ولتاژ کوچک که باطری اهم متر دارد به تدریج خازن شارژ می گردد. اگر مقدار مقاومت اتصال کوتاه باشد یا افزایش نیابد، احتمالا خازن دچار مشکل شده است و احتمالا نیاز به تعویض دارد. قبل از تلاش برای تست مجدد خازن بایستی اجازه یابد به مدت 10 دقیقه یا بیشتر دشارژ گردد.

2- محفظه درپوش عقب موتور تک فاز و کلید گریز از مرکز را چک کنید. برخی از موتورها دارای کلید گریز ار مرکز هستند که برای سوئیچ کردن خازنها و سیم پیچی استارت استفاده می شوند. که در یک سرعت خاصی وارد مدار شده یا از مدار خارج می شوند. کنتاکتهای سوئیچها را چک کنید که خال نزده و ذوب نشده باشند یا با آلودگی ها و گریس که از اتصال خوب جلوگیری می کنند آلوده نشده باشند. از یک پیچ گشتی استفاده کنید تا مطمئن شوید مکانیزم سوئیچ و همه فنرها می توانند آزادانه حرکت کنند.

3- کاسه باد و فن را چک کنید. یک موتور نوع TEFC طبق استاندارد NEMA یک موتور کاملا پوشیده خنک شونده با فن است. پره های فن در پشت یک حفاظ فلزی در انتهای موتور قرار گرفته اند. مطمئن شوید که حفظ فلزی (کاسه باد) به طور ایمن به بدنه موتور متصل شده باشد و با آلودگی ها و خاک و شن پر نشده باشد. سوراخهای موجود در کاسه باد فلزی انتهای موتور نیاز است کاملا باز و هوا به راحتی از طریق آنها جریان یابد. در غیر اینصورت، موتور تک فاز بیش از اندازه داغ شده و در نهایت خواهد سوخت.

4- موتور تک فاز مناسب و درست را با توجه به شرایطی که در آن کار خواهد کرد انتخاب کنید. مراقب باشید موتورهایی که دارای درجه حفاظت بالا مثل IP55 هستند می توانند در معرض پاشش مستقیم آب یا رطوبت قرار گیرند، و موتورهای که کاملا باز هستند IP00 نمی توانند در معرضهیچ نوع آب و رطوبتی قرار گیرند.

در هنگام نصب الکتروموتور به عدد IP درج شده در پلاک آن دقت کنید. برای اطلاعات بیشتر در این مورد به مقاله درجه حفاظت موتورهای الکتریکی مراجعه کنید.

خلاصه ای کوتاه و مفید

تست موتور تکفاز در چهار مرحله انجام می شود؛

1- چک کردن بیرون موتور؛ بررسیِ شکستگی جای پیچ و پایه ، تغییر رنگ موتور در وسط آن که نشان از حرارت اضافی است، نفوذ آلودگی و اجسام خارجی از سوراخ های موتور

2- چک کردن یاتاقان ها؛ با دست روتور را بچراخانید، اگر آهسته و بیصدا، به طور آزاد و به نرمی بچرخد نشانگر سلامت آن است. سپس شفت را به عقب و جلو بکشید و هل دهید، یک مقدار حرکت کوچک به داخل یا بیرون پذیرفته شده است.

3-  سیم پیچ را از نظر اتصال کوتاه به بدنه (Frame) چک کنید. با استفاده از یک اهم متر مقدار مقاومت اهمی را بررسی کنید. سپس بررسی کنید سیم پیچ ها مدار باز نبوده و یا نسوخته باشند.

4- عیب یابی سایر قطعات؛ بررسیِ خازن استارت و دائم کار، محفظه درپوش عقب موتور تک فاز و کلید گریز از مرکز، کاسه باد و فن.

در صورتیکه به این نتیجه رسیدید که الکتروموتور آسیب دیده است و قصد خرید الکتروموتور نو را داشتید. ما عرضه کننده الکتروموتور الکتروژن و الکتروموتور موتوژن در انواع تکفاز و سه فاز هستیم. با ما تماس بگیرید.

.اگر شما نیز تجربه و نظریاتی در زمینه تست موتور تکفاز دارید، با ما به اشتراک بگذارید و اگر سوالی دارید در همین بخش نظرات سوالات خود را بپرسید در کمتر از 48 ساعت پاسخ خواهیم داد

مرجع؛   Wiki How to Check an Electric Motor