مقدمه
یکی از کارهای متدوال و مهم، نصب مقاومت در خازن راه انداز است. اما سوال اینجاست؛ دلیل و اهمیت استفاده از مقاومت چیست؟ چگونه باید مقاومت را انتخاب کنیم؟ نحوه نصب چگونه است؟ با خواندن این مقاله، به پاسخ دقیق و کوتاهی می رسید.
خازن راه انداز و مقاومت خازن راه انداز
خازن راه انداز چیست؟
برای راه اندازی موتور، به اختلاف جریان بین سیم پیچ اصلی و کمکی نیاز داریم. این اختلاف جریان توسط خازن راه انداز تامین می شود. این خازنها باید به صورت موقت در مدار قرار گیرند و سپس خازن از مدار خارج می شود. به همین دلیل اگر در زمان طولانی تحت جریان قرار داشته باشند آسیب می بینند. اکثر موتورهای الکتریکی دارای خازن راه اندازی با ظرفیت نامی ۵۰–۱۲۰۰ میکروفاراد و در ولتاژهای ۱۱۰/۱۲۵ ، ۱۶۵، ۲۳۰/۲۲۰ و ۳۳۰ ولت AC هستند.
هدف از استفاده از مقاومت در خازن راه انداز بیرون کشیدن یا دشارژ ولتاژ باقیمانده در خازن پس از راه اندازی الکتروموتور و هنگامی که از مدار موتور خارج شده، می باشد. هیچ خازن راه اندازی این مقاومت را ندارد و از آن استفاده نمی کند بلکه باید به طریقی دیگر این کار انجام شود. و بعدا این مقاومت بر روی خازن نصب شود.
بخش مهم این است که اگر خازن اصلی یکی از این مقاومتها را داشته است، شما نیاز دارید که در خازن جدید نیز یکی از این مقاومتها نصب کنید. عمده خازنهایی که در بازار برای خازن استارت موجود هستند شامل مقاومت نیستند. شما می توانید شرایط خازن قدیمی را با استفاده از مقدار مقاومت آن چک کنید. و یک مقاومت جدید را جایگزین قبلی کنید. مقاومتی که استفاده می کنید بنابر شرایط بایستی 10-20 کیلو اهم و توان آن 2 وات باشد. مقاومت معمولا یا با استفاده از قلع به پایه های خازن لحیم می شود و یا به آنها پرچ می گردد.
چرا استفاده از مقاومت خازن استارت مهم است؟
در مدار موتور با خازن راه انداز، شما فقط خازن را در یک بازه زمانی خیلی کوتاه تا سرعت گرفتن موتور در مدار نیاز دارید. بمجرد اینکه موتور به دور خود رسید، دیگر به خازن جهت ایجاد گشتاور و چرخاندن موتور نیاز نیست. در این حالت معمولا یک کلید گریز از مرکز یا یک رله حساس به ولتاژ برای خارج کردن خازن از مدار موتور استفاده می شود.
با جریان AC، شما یک ولتاژی دارید که در طول زمان از مثبت به منفی با سرعت 50 تا 60 بار در ثانیه (50 هرتز یا 60 هرتز) تغییر می کند. به صورت ایده آل، خازن راه انداز در هنگامی که ولتاژ آن 0 ولت است باید از مدار خارج شود، اما این مورد قابل کنترل نیست.
از مدار خارج شدن خازن می تواند در هر نقطه ای غیر از “0” ولت رخ دهد. این ولتاژ شارژ شده در خازن به صورت بالقوه در خازن راه انداز شما به عنوان ولتاژ DC باقی می ماند. این مساله باعث می شود خازن عامل خطر بالقوه در بکارگیری آن باشد و با وصل مجدد پلاتین و گاورنر باعث خال زدن (Arc) و خراب شدن پلاتین گردد. استفاده از یک مقاومت که به صورت موازی با خازن قرار گرفته برای دشارژ کردن انرژی ذخیره شده در خازن راه انداز لازم است.
محاسبات
بیایید یک موتور 2 اسب بخار موجود در بازار را در نظر بگیریم مقدار خازن راه انداز آن در حدود 150 میکروفاراد است (سازنده های مختلف خازنهای متفاوتی دارند.) و فرض کنیم که کل ولتاژ 220 ولت منبع تغذیه بر روی خازن قرار می گیرد. (ولتاژ بر روی خازن از تحلیل مدارهای RLC ناشی از مقاومت سیم پیچی، اندوکتانس و خازن سری با آن بدست می آید. و معمولا از ولتاژ منبع تغذیه بیشتر است).
حال می خواهیم مقدار خازن مناسب را انتخاب کنیم. از اطلاعات و آزمونهای سازنده خازن می دانیم که خازن راه انداز باید سه ثانیه در مدار بوده و دو دقیقه بیرون از مدار قرار داشته باشد. پس از دو دقیقه که می خواهد دوبار متصل گردد برای جلوگیری از اصطلاحا خال زدن پلاتین بایستی ولتاژ نسبتا کمی داشته باشد.
از فیزیک دبیرستان می دانیم که ثابت زمانی یک مدار RC سری (ترکیب خازن و مقاومت دشارژ کننده) به صورت زیر است.
ثابت زمانی = R x C
و دیگر اینکه می دانیم ولتاژ خازن در هر ثابت زمانی 63 درصد کاهش یافته و در 5 ثابت زمانی به کمتر از 1 درصد ولتاژ اولیه می رسد. مقاومت را 10 کیلو اهم فرض می کنیم و ثابت زمانی را محاسبه می کنیم.
ثابت زمانی =0.000001*150*10000 = 1.5 ثانیه
پنچ ثابت زمانی 7.5 ثانیه می شود که عدد مناسبی است. حال بیایید مقدار جریان گذرنده از مقاومت را حساب کنیم تا مطمئن شویم برای مقاومت موازی با خازن راه انداز مشکلی بوجود نخواهد آمد.
جریان مقاومت = 220/10000 = 22 میلی آمپر
توان مقاومت = RI2 = 10000 x 0.0222= 4.84 وات
اما از سوی دیگر می دانیم که خازن راه انداز کمتر از یک ثانیه در مدار است و میتوان کارکردهای مقاومت را در یک زمان خیلی کوچک در نظر گرفت و لذا همین مقاومت مناسب این کار می باشد.
نصب مقاومت خازن راه انداز
برای نصب، به سادگی سرهای فلزی مقاومت را خم کرده تا با پهنایی ترمینالهای اتصال خازن راه انداز هم اندازه گردد، پایه ها را وارد کرده لحیم کنید و مقاطع لحیم را مرتب کنید. یک جایگزین دیگر پرچ کردن پایه های مقاومت به ترمینال اتصالات خازن است. هر دو روش متعارف بوده و در صورتی که خوب اجرا شوند بدرستی کار می کنند.
خلاصه ای کوتاه و مفید
دلیل استفاده از مقاومت در خازن راه انداز، دشارژ ولتاژ باقیمانده در خازن پس از راه اندازی الکتروموتور و هنگامی که از مدار موتور خارج شده، می باشد. برای نصب، دوسر مقاومت را به دو سر خازن لحیم کنید.
مرجع؛ capacitorformotor.com
با سلام ، خواستم از راهنمایی هایی که می کنید تشکر کنم و این کار شما سر مشقی باشد برای سایر سایتهای خصوصی که مطمئناً این نوع بر خورد اعتماد عموم را در پی خواهد داشت و آن اعتماد حتما منجر به سود تولید کننده صادق خواهد بود ، انشاالله. با تشکر مجدد و آرزوی سلامتی ،
سلام رسول جان
متشکرم از لطفی که به ما دارید. سرمایه اصلی ما همان چیزی است که شما فرمودید. ما برای دوستی شما ارزش قائل هستیم. امیدوارم بتوانیم همجنان به کار تولید محتوای ارزشمند ادامه بدهیم.
سلام جناب مهندس آیا لازم هست که برای خازن راه انداز پمپ آب سه اب مقاومت نصب بشه؟ و اگر نصب بشه تغییری در عملکرد پمپ انجام میشه؟ با تشکر
سلام رضا جان
مقاومت بر روی خازن راه انداز الکتروموتور نصب می شود. یعنی موتوری که خازن راه انداز و کلاچ گاورنر دارد. الکتروپمپ ها بدلیل اینکه در زمان راه اندازی به گشتاور زیادی نیاز ندارند (قانون affinity laws) تک خازنه هستند. لذا نه خازن راه انداز دارند و نه به مقاومت نیازی دارند.
با سلام .ایا روش در موتور جرثقیل سقفی هم اجرا میشه.؟چون فکر میکنم بعداز قطع شدن برق ترمزش چند ثانی بعد عمل میکنه و باعث میشه بیاد پایین.
سلام علی جان
این مورد به مساله شما مرتبط نیست. این کار فقط ولتاژ باقیمانده خازن را تخلیه می کند و از خراب شدن پلاتین ها جلوگیری می کند. مشکل شما در جای دیگری است.
سلام استاد .یه سوالی داشتم یک الکتروموتور داریم تکفاز ac که قابلیت تغییر دور با تغییر ولتاژ را دارد یعنی با دیمر کار می کند (مثلا” پنکه سقفی). حالا اگر دیمر را جدا کنیم و بدون دیمر یک خازن بصورت سری به موتور ببندیم چه اتفاقی می افتد ؟ ولتاژ دو سر موتور ودور موتورچه تغییری می کند ؟ آیا آسیبی (آمپر زیاد)، صدا ولرزش هم ایجاد می شود؟ متشکرم
سلام سعید جان
روش مناسبی نیست و من در هیچ موتوری ندیده ام که این کار را کرده باشد. اما اگر برای کنجکاوی است خودتان می توانید این موارد را آزمون کنید.
باسلام، یک لامپ روشنایی معمولی با یک موتور (فن هواکش) توسط یک کلید روشن میشوند. لامپ را با یک پنل LED جایگزین کردیم ولی به محض زدن کلید فیوز میپرد. با حذف لامپ LED فن بدون مشکل کار میکند. علت چیست و چگونه باید آن را حل کرد؟ لطفا راهنمایی کنید. باتشکر
سلام جمال جان
نباید مشکلی داشته باشدو احتمال دارد لامپ LED ایراد داشته باشد.مجموع جریان لامپ و فن نباید از جریان فیوز بیشتر باشد و فیوز نیز باید از نوع کندکار باشد.
علت بستن مقاومت ptc بروی خازن دائم کار کمپرسور در کولر چیست؟
سلام مصطفی جان
متاسفانه به چنین چیزی تا بحال برخورد نکرده ام. در صورت نیاز عکسی از موتور بفرستید تا بیشتر بررسی کنیم.
سلام لطفا در مورد سیم پیچی ژنراتور موتورهای برق بنزینی هم مطلب بگذارید بخصوص در مورد سربندی این موتورها وAVR تنظیم ولتاژ. ممنون
سلام جناب فاضلی، در مورد ژنراتورهای کمتر مطلب داشته ایم. ممنونم از بازخورد شما حتما در دستور کار قرار خواهد گرفت.
ممنون عالی بود
سلام عباس جان
خوشحالم که مورد توجه شما قرار گرفته است.
با سلام سؤالى داشتم كه چند درصد بالا و يا پايين rating label در خازن و ولتاژ را مى توان استفاده كرد مثلا درخازنها فكر كنم ٪٥ و يا بيشتر اگر پاسخ بدهيد ممنون
سلام قدرت جان
در خازنهای دائم کار معمولا سازنده الکتروموتور از خازن با تلرانس 5% استفاده کرده است و شما نیز باید همین کار را بکنید. اما در مورد خازنهای راه انداز که معمولا دی الکتریک کاغذ آغشته به روغن دارند تلرانس خیلی بیشتر است. سعی کنید از خازن درج شده روی پلاک استفاده کنید در غیر اینصورت هر خازنی استفاده کردید مراقب باشید گشتاور راه اندازی از مقدار مورد نیاز شما کمتر نباشد و جریان راه اندازی مشکلی برای شما ایجاد نکند.
سلام خسته نباشید. پمپ خونگی ما کار نمیکنه از اب جدا کردم پمپ اب هم باز کردم روشن نمیشه ولی وقتی پروانه رو یکم حل میدم کار میکنه و بعد یکم خاموش میشه . فالت هم همیشه روشن میمونه روش.
سلام مالک جان
روز شما بخیر. احتمال دارد اتومات پمپ آسیب دیده باشد. اتومات پمپ را از مدار خارج کنید و پمپ را تست کنید در صورتیکه که به درستی کار کرد اتومات را تعویض کنید.