تشخیص سربندی موتور تکفاز در 4 مرحله

تشخیص سربندی موتور تکفاز موضوع بسیار مهمی می باشد. تشخیص نادرست سیم پیچ ها و اتصال نامناسب آنها می تواند باعث سوختن الکتروموتور و حتی آتش سوزی در سیم پیچی و ایجاد خطرات جانی شود.

در این پست قصد داریم با ملاحظه چند نکته ساده و انجام چند آزمون ساده با اهم متر به تشخیص سربندی موتور تکفاز در انواع مختلف برسیم

مراحل مختلف برای تشخیص سربندی موتور تکفاز

برای انجام این کار چند مرحله مختلف را در نظر می گیریم.

1- تشخیص نوع الکتروموتور
2- انجام تست های مختلف با اهم متر (مولتی متر)
3- ترسیم نقشه ساده سیم پیچی
4- اتصال برق و در صورت وجود داشتن خازن به موتور

انواع موتور تکفاز

موتورهای تکفاز انواع مختلفی دارند. البته تنوع موتورهای تکفاز بیش از اینها است. اما برخی سربندی خیلی ساده ای دارند. مانند موتورهای قطب چاکدار، و موتورهای مغناطیس دائم تکفاز و …
ما در این بخش هر نوع موتور تکفاز موجود در کاربری های مختلف را بررسی می کنیم و سعی می کنیم به یک راهکار برای تشخیص سرهای مختلف سیم پیچ های آن برسیم. موتورهایی که بررسی می کنیم شامل:

1- موتورهای صنعتی تکفاز (اصطلاحا موتورهای نرم)
2- پمپ های آب تکفاز
3- موتورهای تکفاز کولر فاز شکسته
4- موتوهای کولر دو دور دو خازنه با دو سیم پیچ جدا
5- موتورهای کولر با سیم پیچ تپ
6- موتور کولر پرتابل
7- موتور هود K30 (زیر کابینتی)
8- موتور هود توربو (دارای بلوور)
9- موتور فنکوئل

که در ادامه هر کدام از این 9 نوع الکتروموتور را بررسی می کنیم و چهار مرحله برای تشخیص سربندی موتور تکفاز را بر روی هر کدام اجرا خواهیم کرد.

1- تشخیص سربندی موتور تکفاز صنعتی (اصطلاحا موتور نرم)

دارای سیم پیچ اصلی و استارت می باشند. به منظور امکان چپگرد و راستگرد کردن هر چهار سر سیم پیچ به داخل جعبه ترمینال آورده شده و به تخته ترمینال وصل شده است. بر روی درپوش تخته ترمینال نیز طرح اتصال سیم پیچ ها آورده شده است.

حال بیایید فرض کنیم که بر روی درپوش الکتروموتور چیزی درج نشده است یا برچسپ و پلاک کنده شده است و ما به اطلاعات دسترسی نداریم. ساختار این الکتروموتورها معمولا خازن دائم است اما اگر خازن دائم نباشد یا دو خازنه است و به ندرت با خازن راه انداز می باشد که به صورت زیر می شوند.

روش تست: ابتدا مولتی متر را در رنج اندازه گیری مقاومت اهمی تنظیم می کنیم و شروع به اندازه گیری مقاومت اهمی می کنیم.

در صورتیکه 4 سر سیم پیچ از هم جدا باشند سرسیم ها دو به دو به هم راه می دهند. سیم پیچ اصلی نسبت به سیم پیچ کمکی مقاومت کمتری دارد. سیم پیچ کمکی را با خازن سری می کنیم و سپس مجموعه (خازن + سیم پیچ کمکی) را با سیم پیچ اصلی موازی می کنیم و در سر ایجاد شده را به برق متصل می کنیم.به شکل زیر

2- تشخیص سربندی پمپ آب تکفاز

در تشخیص سربندی موتور تکفاز پمپهای آب تکفاز بخش بزرگی از کاربری الکتروموتورها در کارهای خانگی تجاری و صنفی را تشکیل می دهند. در مجتمع های مسکونی نیز معمولا تا وقتی پمپ آب به مشکلی برخورد نکرده است به آن سرکشی نمی کنند در این حین امکان دارد دخالت افراد ناوارد باعث شود سربندی الکتروپمپ گم شود هر الکتروپمپ باید در یک جهت مشخص بچرخد تا بتواند آب را پمپ کند. بدین منظور سربندی جهت دوران در داخل خود الکتروپمپ انجام شده است و سه سر با پیکربندی زیر از سیم پیچ الکتروپمپ خارج شده است.

روش پیدا کردن سر سیم ها در الکتروپمپ

با استفاده از اهم متر دو به دو سرها را چک می کنیم. سر اصلی به کمکی بیشترین مقاومت اهمی را دارند. چونکه جمع مقاومت سیم پیچ اصلی و کمکی می باشند. مقاومت سرسیم اصلی به مشترک مقاومت کمتری نسبت به سرسیم کمکی به مشترک دارد. سرها را تعیین می کنیم و خازن و برق را به صورت زیر به سرسیم ها متصل می کنیم.

تشخیص سربندی موتور تکفاز در موتورهای کولر

موتورهای کولر تنوع بسیار بالایی دارند علاوه بر برند ساختارهای مختلفی نیز دارا هستند. برخی از ساختارهای پرکاربرد در موتورهای کولر به صورت زیر می باشد.

• موتور کولر فازشکسته (اکثر موتورهای کولر موتوژن، موتورهای کولر سری EG الکتروژن)
• موتورهای کولر دو دور خازن دائم با دو سیم پیچ جدا
• موتورهای کولر با سیم پیچ تپ
• موتورهای کولر پتابل

3- تشخیص سربندی موتور تکفاز کولر فاز شکسته (کلاچ گاورنر)

در این الکتروموتورها خازن وجود ندارد. و گشتاور راه اندازی از طریق اختلاف فاز سیم پیچ اصلی و راه انداز تامین می شود. گشتاور راه اندازی خوب، جریان راه اندازی زیاد و صدای نسبتا زیاد از جمله ویژگی های این گروه از الکتروموتورها می باشد.

در موتورهای کولر فاز شکسته ما سه دسته سیم پیچ داریم. در تشخیص سربندی موتور تکفاز کولری پیدا کردن و تمایز این سیم پیچ ها مهم است.

1- سیم پیچ دور تند 2- سیم پیچ دور کند 3- سیم پیچ راه انداز (استارت)

سیم پیچ دور تند 4 قطب است و سیم پیچ دور کند 6 قطب می باشد. اما سیم پیچ استارت نیز 4 قطب است. از اینرو الکتروموتور فقط می تواند با دور تند راه اندازی شود. کلید تبدیل یا همان تخته پلاتین و گاورنر موجود بر روی الکتروموتور 2 کار را انجام می دهد. اول اینکه بعد از رسیدن به سرعت عملکرد گاورنر و پلاتین سیم پیچ استارت را از مدار خارج می کنند. دوم اینکه اگر شما دور کند را هم انتخاب کنید ابتدای امر موتور با دور تند راه اندازی می شود و پس از باز شدن گاورنر پلاتین تغییر وضعیت می دهد و دور کند را وصل می کند. اتصال سیم پیچی به شکل زیر است.

در این الکتروموتور گهگاه تشخیص سیم پیچ استارت، دور کند و دور تند کمی مشکل می شود. چون مقدار مقاومت سیم پیچ دور کند و استارت به هم نزدیک می باشد. مثلا در موتور کولری آبی فاز شکسته الکتروژن که با نام مدل EG نیز شناخته می شود به صورت زیر است.

مقاومت سیم پیچ تند : 4.5 اهم
مقاومت سیم پیچ کند: 14.5 اهم
مقاومت سیم پیچ استارت: 12 اهم

همان طور که ملاحظه می شود. مقاومت سیم پیچ دور کند و استارت به هم خیلی نزدیک هستند. در این حالت از طریق اندازه گیری اندوکتانس می توان به قطعیت رسید. اندکتانس دور کند بیشتر از سیم پیچ استارت است.

4- تشخیص سربندی موتور دو دور خازن دائم با دو سیم پیچ جدا از هم

در این موتورهای کولری چهار سیم پیچ مختلف داریم.

1-اصلی تند 2-کمکی تند 3-اصلی کند 4-کمکی کند

معمولا سیم های خازن به صورت جداگانه فیش خورده و بیرون آمده اند. به طور مثال در موتور کولر آبی 1/3 دو خازنه مقادیر مقاومت اهمی به صورت زیر است.

مقاومت سیم پیچ اصلی تند: 12.30 اهم
مقاومت سیم پیچ کمکی تند: 61 اهم
مقاومت سیم پیچ اصلی کند: 98 اهم
مقاومت سیم پیچ کمکی کند: 196 اهم

همان طور که ملاحظه می شود سیم پیچی دور کند مقاومت بیشتری دارد از این طریق می توان سیم پیچ ها را پیدا کرد. پیکربندی کلی سیم پیچ های این الکتروموتور به شکل زیر است.

5- تشخیص سربندی موتورهای کولر با سیم پیچی تپ (tap winding)

در این موتور کولرها که معمولا موتورهای ارزان تری هستند. و موتور کولر 150 وات و 180 وات تپ سیم آلومینیوم الکتروژن هم در این گروه قرار می گیرند الکتروموتور سیم پیچ دور تند و کند ندارد و پیکربندی آن به شکل زیر است.

سیم پیچی اصلی که وظیفه ایجاد گشتاور را دارد سیم پیچ کمکی به دو بخش تقسیم شده است. در حالت انتخاب دور تند، سیم پیچ های کمکی 1 و 2 با هم نقش سیم پیچی کمکی را دارند و سیم پیچ اصلی هم به عنوان اصلی وظیفه دارد. در حالت انتخاب دور کند سیم پیچ کمکی 2 به عنوان سیم پیچ کمکی می باشد و سیم پیچ های کمکی 1 و اصلی در نقش سیم پیچ اصلی هستند. با تخریب شار سیم پیچ اصلی و افزایش مقاومت در مدار اصلی باعث افزایش لغزش و کاهش سرعت موتور می شود.

روش تست: از دو سر خازن دو سر با سرهای خازن مشترک هستند در هنگام تست با اهم متر این دو سر نسبت به فیش های خازن مقاومت نزدیک به صفر را نشان می دهند. با اهم متر دو به دو می گیریم سری که مقاومت بیشتری نسب به سر دیگر دارد کمکی 2 و به ترتیب بعدی کمکی 1 و در نهایت سیم پیچ اصلی می باشد. از رنگ سیم ها هم می توانید استفاده کنید.

6- تشخیص سربندی موتور کولر پرتابل

در این بخش از تشخیص سربندی موتور تکفاز کولر پرتابل ساختاری کاملا شبیه به موتورهای کولری با سیم پیچی تپ دارند. در اینجا هم پیکربندی به شکل زیر است.

در سیم پیچی موتور کولر پرتابل 1/8 دور دور سیم مسی مقادیر مقاومت به صورت زیر است.

مقاومت سیم پیچ اصلی: 77.5 اهم
مقاومت سیم پیچ کمکی 1: 39.5 اهم
مقاومت سیم پیچ کمکی 2: 55 اهم

روش تست: از دو سر خازن به دیاگرام را می کشیم و با تست اهمی مقدار مقاومتها را یادداشت می کنیم. بیشترین مقاومت اصلی بعدی کمکی 2 و کمترین مقاومت مربوط به کمکی 1 است. از رنگ سیم ها هم می توانید استفاده کنید.

تشخیص سربندی موتور تکفاز – موتورهای تهویه مطبوع خانگی

در تشخیص سربندی موتور تکفاز در این گروه ما سه نوع الکتروموتور را بررسی می کنیم

• موتور هود زیر کابینتی K30 (قطب چاکدار)
• موتور هود توربو (بلوور دار)
• موتور فنکوئل

7- تشخیص سربندی موتور هود K30 (زیر کابینتی)

در هفتمین مورد از بررسی تشخیص سربندی موتور تکفاز به موتور هود K30 (زیر کابینتی) می پردازیم. موتورهای هود عموما دو ساختار مختلف دارند. موتور هود زیر کابینتی یا اصطلاحا نوع K مثل K30 و هود دارای بلوور یا اصطلاحا توربو.

در هود K30 که یک موتور قطب چاکدار است یکی از بوبین ها فقط سیم پیچ اصلی را دارد و در بوبین دوم تپ دور تند و کند بر روی اصلی پیچیده شده است. نقشه آن به صورت زیر است.

مشترک را که پیدا کردیم. (مشترک مشخص است چون در بوبین جداگانه ای قرار دارد) با اهم متر مقاومت سرها را نسبت به سر مشترک می گیریم. کمترین مقاومت دور تند، مقاومت بیشتر دور متوسط، و بیشترین مقاومت دور کند می باشد.

8- تشخیص سربندی موتور هود توربو (دارای بلوور)

در تشخیص سربندی موتور تکفاز هود توربو (دارای بلوور) باید ذکر شود که این موتورهای هود دارای دو ساختار مختلف با تپ سری و موازی هستند. تپ سری در شرکت الکتروژن توسعه یافته است و ساختار آن به شکل زیر است.

اگر ساختار را بشناسیم با استفاده از یک اهم متر می توانیم سرسیم های مختلف را شناسایی کنیم. سر مشترک با یکی از سرسیم های اتصال به خازن مقاومت صفر دارد و مقاومت آن نسبت به سیم پیچ کمکی بیشتر است. سیم دیگر اتصال به خازن یک سر کمکی است. حالا که سر سیم های کمکی و مشترک را یافتیم. به تریتب سر سیم های بعدی به ترتیب کمترین تا بیشترین مقاومت، دور تند، متوسط 1، متوسط 2 و دور کند هستند. البته این اطلاعات در پلاک موتور هم درج شده است. در موتورهای سه دور، دور متوسط 2 وجود ندارد.

در تشخیص سربندی موتور تکفاز هود ساختار دیگر موتورهای هود که دارای تپ موازی هستند به شکل زیر می باشد.

حال بیایید تحلیل کنیم. اگر خازن را باز کنیم. یکی از سر سیم های متصل به خازن با دور کند مشترک است. سر دیگر هم با یکی از سرسیم ها کمترین مقدار مقاومت را دارد. آن سر مشترک است. حالا که مشترک را پیدا کردیم. سرسیم های باقیمانده به ترتیب از کمترین مقدار مقاومت به سمت بیشترین مقدار دور تند، متوسط 1، متوسط 2 و کند هستند.

9- تشخیص سربندی موتور فنکوئل

در تشخیص سربندی موتور تکفاز فنکوئل ما عمدتا بر روی فنکوئل های سیسمه sisme ایتالیا و مشابه آنها الکتروژن در ایران نظر داریم. برندهای دیگر هم خیلی نزدیک به اینها هستند.

موتورهای فنکوئل سیسمه عموما 7 دور مختلف دارند. که سازندگان فنکوئل بنابر طراحی و نیاز خودشان از 3 یا 4 دور آنها استفاده می کنند. سربندی این الکتروموتورها نیز همانند موتور هود با سربندی موازی با تپ های بیشتر به صورت زیر می باشد.

کلیه سرسیم های موتور فنکوئل داخل یک ترمینال 8 خانه قرار می گیرد. اگر از دو سر خازن در نظر بگیریم یکی از سرسیم های خازن یک سر سیم پیچ کمکی می باشد. ترمینال یا سر با کمترین مقاومت نسبت به این سر، سرسیم مشترک می باشد. حال که سر مشترک را یافتیم سرسیم های دیگر به ترتیب از کمترین مقدار مقاومت به سمت بیشترین مقدار دور 1، دور 2، دور 3، دور 4، دور 5، دور 6 و دور 7 هستند.

در این مقاله سعی کردیم در تشخیص سربندی موتور تکفاز انواع متداول موتورهای تکفاز را بررسی کنیم. قطعا این حوزه خیلی بزرگ تر از مواردی است که بررسی کردیم. بررسی موارد بیشتر قطعا به یک کتاب بزرگ یا مقاله های متعدد نیاز دارد. در صورتیکه نظری دارید یا سوالی در این مورد دارید در زیر همین پست بپرسید سریعا پاسخگو هستیم. اگر تجربه جالبی در مورد تشخیص سربندی موتور تکفاز دارید با ما در میان بگذارید.